Internetowe skarby, które nie mogą zniknąć
W sieci codziennie umierają strony, blogi i całe serwisy. Niektóre z nich to tylko efemerydy, ale inne niosą ogromną wartość – dokumentują historię, kształtują kulturę, przechowują unikalną wiedzę. Niektóre zasoby powinny być archiwizowane niezwłocznie, bo ich utrata byłaby jak spalenie biblioteki Aleksandryjskiej w mikroskali. Z własnego doświadczenia wiem, jak bolesne jest trafienie na martwy link do czegoś, co wydawało się istotne, a teraz istnieje tylko w czyjejś pamięci.
1. Digitalowe dziedzictwo: co absolutnie trzeba zachować
Archiwa niezależnych mediów i blogów – platformy jak Wykop czy niezależne blogi naukowe często padają ofiarą zmian algorytmów lub braku finansowania. Przykład? Blog „To tylko teoria”, który przez lata tłumaczył zawiłości fizyki kwantowej w przystępny sposób, a teraz dostępny jest tylko fragmentarycznie w Wayback Machine.
Fora internetowe z lat 90. i wczesnych 2000. – miejsca takie jak dawne polskie grupy dyskusyjne (np. pl.*) czy pierwsze fora hobbystyczne to kopalnia wiedzy o początkach polskiego internetu. Znajdziemy tam dyskusje o pierwszych stronach WWW pisanych w Notatniku, czy emocje związane z modemami 56k.
Serwisy informacyjne i dziennikarstwo śledcze – Materiały śledcze z portali takich jak OKO.press czy nieistniejącego już częśćiowo Super Expressu mają wartość historyczną, nawet jeśli dotyczą aktualnych wydarzeń. Pamiętacie aferę Amber Gold? Bez archiwizacji część kluczowych materiałów śledczych już by przepadła.
2. Niszowe perełki, które mogą nie przetrwać
Fanpage i społecznościowe inicjatywy – Facebook regularnie usuwa konta i strony bez ostrzeżenia. Tymczasem strony takie jak „Historie z dreszczykiem” (zbiór opowieści o PRL-owskich zbrodniach) czy „Zdjecia z Polskiego Internetu” dokumentują folklor cyfrowy lepiej niż niejedno muzeum.
Strony poświęcone modom internetowym – kto dziś pamięta „Sernikową gorączkę” z 2006 roku? Albo fenomen „Złotych myśli” wyświetlanych na tle zachodów słońca? To elementy naszej cyberkultury, które zasługują na zachowanie.
Recenzje produktów i usług – fora typu Opineo zbierają doświadczenia tysięcy użytkowników. Dla historyków przyszłości będą one cennym źródłem informacji o jakości życia i konsumpcji w XXI wieku, tak jak dla nas cenne są dziś pamiętniki z XIX wieku.
3. Co możemy zrobić, by ocalić te zasoby?
Archiwizacja internetu nie jest zadaniem dla pojedynczych entuzjastów – wymaga systemowych rozwiązań. W Polsce brakuje instytucji na miarę Internet Archive, która profesjonalnie zajęłaby się tym problemem. Tymczasem każdy może przyczynić się do ratowania fragmentów sieci:
– Używając Wayback Machine do zapisywania ważnych stron
– Tworząc lokalne kopie ciekawych treści (pamiętając o prawach autorskich)
– Wspierając organizacje non-profit zajmujące się digital preservation
– Nagłaśniając przypadki znikających wartościowych zasobów
Największym wyzwaniem jest świadomość, że to, co wydaje się wiecznie obecne w sieci, może zniknąć w ciągu jednej nocy. Pamiętam, jak kilka lat temu nagle przepadł serwis z archiwalnymi numerami „Komiks Forum” – fani komiksu stracili dostęp do unikalnych wywiadów i analiz. Gdyby ktoś wcześniej pomyślał o backupie…
Internet jest jak ogromne, ciągle zmieniające się muzeum bez kustosza. Jeśli nie zaczniemy traktować jego zasobów poważnie, przyszłe pokolenia będą znać naszą epokę tylko przez pryzmat tego, co komercyjne i wystarczająco popularne, by przetrwać. A to byłoby nie tylko smutne, ale przede wszystkim – fałszywe.
